Verlies van een ouder en pleasegedrag : waar komt het vandaan, en wat doe je ermee?
Waarom sta ik altijd klaar voor de ander?
Verlies van een ouder kan leiden tot pleasegedrag. In mijn praktijk kom ik vaak mensen tegen die een burn-out hebben gekregen doordat ze teveel hooi op hun vork hebben genomen. Ze staan altijd klaar voor de ander, willen iedereen tevreden stellen en voelen zich daardoor constant uitgeput. Ik zie dit vaak bij mensen die op jonge leeftijd hun vader of moeder verloren zijn. Pleasen is een manier geworden om met pijn en onzekerheid om te gaan.
Zo was er Margreet. Ze heeft een verantwoordelijke baan, waarin veel van haar geëist wordt. Zij eist ook veel van zichzelf en staat altijd voor iedereen klaar. “Heb je een vraag, stel hem aan Margreet, zij lost het wel op.” Dat was zo’n beetje het motto van de afdeling waar ze werkte. Totdat ze op de rand van een burn-out zat. Doordat ze altijd voor iedereen klaar stond, kwam ze minder toe aan haar eigen werk, en dat ging mee naar huis, zodat ze steeds minder tijd had voor ontspanning.
Het verlies van een ouder is een ingrijpende gebeurtenis die veel invloed heeft op de ontwikkeling van de identiteit. Veel mensen die een ouder verliezen, ontwikkelen pleasegedrag als een overlevingsmechanisme. Door aan de wensen van anderen te voldoen, hopen ze een gevoel van veiligheid en controle te creëren. Maar uiteindelijk staat dit patroon hun geluk en succes in de weg. Vaak komen ze daar tientallen jaren na het overlijden van hun vader of moeder achter, bijvoorbeeld doordat ze in een burn-out zijn geraakt omdat ze altijd aan het pleasen zijn.
Pleasegedrag, wat gebeurt er als je altijd klaar staat voor de ander
Veel mensen kennen het: de neiging om altijd maar ja te zeggen, om anderen tevreden te stellen, zelfs als het ten koste gaat van je eigen behoeften. Pleasegedrag is het onderdrukken van je eigen wensen en behoeften om aardig gevonden te worden of om conflicten te vermijden. Het is alsof je een masker op hebt, dat je ware zelf verhult. Hoewel dit op korte termijn misschien werkt, heeft het op de lange termijn vaak negatieve gevolgen. Je kunt last krijgen van:
- Een burn-out: Door constant aan de wensen van anderen te voldoen, raak je overbelast en uitgeput. Je hebt het gevoel dat je nooit aan je eigen behoeften toekomt. Dit komt doordat je onbewust prioriteit geeft aan de behoeften van anderen boven je eigen welzijn.
- Een laag zelfbeeld: Als je voortdurend je eigen behoeften onderdrukt, kan je zelfbeeld eronder lijden. Je gaat twijfelen aan je eigen waarde en hebt het gevoel dat je niet goed genoeg bent. Dat klopt natuurlijk niet, want ieder mens heeft zijn eigen waarde, en je bent goed zoals je bent. Maar doordat je het idee hebt dat je jezelf moet bewijzen naar de ander, en je best moet doen om je waarde te verdienen voel je je leeg van binnen. Je hebt het gevoel dat je niet bestaat, tenzij je iets voor iemand anders doet. Dit kan leiden tot depressieve gevoelens en burn-out.
- Relatieproblemen: Pleasegedrag kan leiden tot problemen in je relaties. Je durft je eigen mening niet te uiten en stelt je eigen grenzen niet, waardoor anderen misbruik kunnen maken van je goedheid. Door je eigen mening te onderdrukken, geef je de boodschap af dat jouw gevoelens er minder toe doen. Dit zorgt voor onbalans in de relatie.
- Gemiste kansen: Door geen nee te zeggen tegen de ander, laat je je eigen kansen liggen. Je durft niet voor jezelf op te komen en je dromen na te jagen. Of zoals het cliché gaat: Een ‘nee’ naar de ander is een ‘ja’ naar jezelf. De peoplepleaser heeft dit nog te leren.
- Lichamelijke klachten: Doordat je altijd alles oppakt wat de ander laat liggen, kom je minder toe aan je ontspanning. Zo kan chronische stress ontstaan. Dit kan leiden tot allerlei lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, vermoeidheid en spierspanning.
Het verband tussen verlies en pleasen
Het verlies van een ouder, vooral op jonge leeftijd, kan een diepe en blijvende indruk achterlaten. Het is een ingrijpende gebeurtenis die veel verdriet, angst en onzekerheid met zich meebrengt. Om deze pijn te verwerken en een gevoel van veiligheid te creëren, ontwikkelen sommige mensen beschermingsmeechanismen. Een van die mechanismen is pleasegedrag.
Waarom ontstaat pleasegedrag na verlies?
- Zoeken naar controle: Na een verlies kan de wereld ineens heel onzeker voelen. Door aan de wensen van anderen te voldoen, proberen mensen een gevoel van controle terug te winnen in een situatie die ze niet kunnen beheersen.
- Verlangen naar verbinding: Het verlies van een hechte band met een ouder kan een intens gevoel van eenzaamheid veroorzaken. Door aardig te zijn en aan de wensen van anderen te voldoen, hopen mensen connectie te maken en geliefd te worden.
- Angst voor afwijzing: Na een verlies kunnen mensen bang worden om opnieuw iemand te verliezen. Door altijd maar ja te zeggen, hopen ze de goedkeuring van anderen te krijgen en zo afwijzing te voorkomen.
- Verantwoordelijkheidsgevoel: Soms ontwikkelen kinderen die een ouder verliezen een overdreven gevoel van verantwoordelijkheid. Ze denken dat ze de pijn van anderen moeten verzachten en nemen daarom de behoeften van anderen voor die van zichzelf.
Hoe kan je pleasegedrag overwinnen?
Pleasegedrag kan een normale reactie zijn op een traumatische gebeurtenis zoals het verlies van een ouder. En het is goed om te weten dat dit gedrag af te leren is. En dat begint met bewustzijn. Als je je herkent in wat hierboven staat beschreven, dan kan je je afvragen wat situaties zijn waarin je ‘ja’ zegt tegen de ander, en daarmee ‘nee’ tegen jezelf (ofwel pleasegedrag vertoont).
De matrix van Stephen Covey: Prioriteiten stellen en grenzen stellen
Om te ontsnappen aan de vicieuze cirkel van pleasegedrag, is het belangrijk om je prioriteiten te stellen en grenzen te leren stellen. Een hulpmiddel dat ik in coaching weleens gebruik om dit inzichtelijk te maken is de matrix van Stephen Covey. Deze matrix verdeelt taken in vier kwadranten op basis van urgentie en belangrijkheid.
- Kwadrant 1: Belangrijk en urgent. Dit zijn taken die zowel belangrijk als urgent zijn, zoals een deadline halen of een crisis oplossen.
- Kwadrant 2: Belangrijk, maar niet urgent. Dit zijn taken die belangrijk zijn voor je langetermijndoelen, zoals persoonlijke ontwikkeling of het versterken van relaties.
- Kwadrant 3: Niet belangrijk, maar wel urgent. Dit zijn taken die vaak door anderen aan je worden gevraagd, maar niet bijdragen aan jouw doelen.
- Kwadrant 4: Niet belangrijk en niet urgent. Dit zijn tijdverspillende activiteiten, zoals eindeloos scrollen op je telefoon.
Mensen die pleasen, hebben de neiging om vooral in kwadrant 3 te zitten. Door je taken in de matrix te plaatsen, krijg je meer inzicht in waar je je tijd aan besteedt en kun je bewuste keuzes gaan maken. De crisis van een ander is niet aan jou om op te lossen, je hoeft niet altijd aan de verwachtingen van anderen te voldoen, je mag best eens een verjaardag overslaan bijvoorbeeld, en je kan grenzen stellen aan onderbrekingen op je werk door duidelijk te communiceren dat je op bepaalde tijden ongestoord moet kunnen werken.
Niemand zal je hierom veroordelen, en er zal begrip zijn voor jouw standpunt. En als dat begrip er niet is, dan is dat niet jouw probleem. Jij bent eenvoudigweg voor jezelf opgekomen, en dat valt alleen maar te prijzen.
Coaching om afscheid te nemen van je pleaser
Wil je afscheid nemen van de pleaser in je, en wil je ontdekken wat jou drijft, en waar jij ‘ja’ tegen wil zeggen. Coaching kan je helpen om:
- Inzicht te krijgen in je pleasegedrag: Door te onderzoeken waar je gedrag vandaan komt, kun je beter begrijpen waarom je je zo gedraagt.
- Je eigen behoeften te leren kennen: Het is belangrijk om te leren herkennen wat je zelf nodig hebt en daar ook voor op te komen.
- Grenzen te stellen: Het is oké om nee te zeggen en voor jezelf op te komen.
- Je zelfvertrouwen te versterken: Door succeservaringen op te doen, bouw je aan een positief zelfbeeld.
- Je verdriet te integreren in je leven: Het verlies van een ouder is een ingrijpende gebeurtenis die veel tijd en aandacht vraagt. In coaching door mij is hier ruimte voor.
