Jong ouderverlies : de impact van een overleden vader of moeder
Heeft jong ouderverlies invloed op de rest van je leven? Die vraag stelde ik op een dag nietsvermoedend aan Google. Toen ik op mijn tiende mijn vader verloor, stond ik er niet bij stil hoe dit mijn verdere leven zou bepalen. Het verlies van mijn vader was een hele verdrietige gebeurtenis, maar pas veel later, toen ik vastliep in een burn-out, begon ik het verband te zien tussen zijn vroege overlijden en mijn eigen struggles. Je vader of moeder verliezen op zo’n jonge leeftijd is iets dat je hele leven doorwerkt. En vaak merk je dat pas veel later.
Ik voelde me altijd anders dan andere kinderen van mijn leeftijd. Ik schaamde me en wilde niet zielig gevonden worden. Veel later, toen ik tegen een burn-out aanliep, merkte ik dat mijn manier van omgaan met het leven, zoals het gebrek aan zorgeloosheid, niet alleen voortkwam uit mijn karakter, maar diep verbonden was met het verlies van mijn vader. Ik vond het leven vaak best lastig, maar ik gooide dat op ‘de aard van het beestje’.
Er ging een wereld voor me open toen ik de website van Titia Liese ontdekte. Zij omschreef precies wat ik altijd had gevoeld. En er was een naam voor: ‘verlaat verdriet’. Titia Liese is een pionier op het gebied van jong ouderverlies, en heeft van verlaat verdriet haar levenswerk gemaakt. Zij legt uit dat, hoewel iedereen het verlies van een vader of moeder anders ervaart, er ook veel overeenkomsten zijn tussen mensen die jong een ouder verliezen. En juist die overeenkomsten maakten dat ik zoveel herkenning voelde toen ik op de website van Titia begon te lezen.
Jong ouderverlies maakt gevoelig voor burn-out
Als je op jonge leeftijd je vader of moeder verliest, wordt vaak onderschat hoe groot de impact daarvan kan zijn. Door de omgeving, maar niet in de laatste plaats door de betrokkene zelf. Als je jong bent als je vader of moeder overlijdt, ben je nog volop bezig met het vormen van je identiteit. Je bent als het ware nog niet ‘af’ om met dit grote verlies om te gaan en dat kan leiden tot het ontwikkelen van bepaalde overlevingspatronen. Deze patronen kunnen, zonder dat je het doorhebt, de basis leggen voor uitdagingen later in het leven, en ze kunnen zelfs tot een burn-out leiden.
Overlevingspatronen bij jong ouderverlies
Titia Liese heeft het over de kenmerkende patronen van verlaat verdriet. Deze patronen zijn bedoeld om met de pijn om te gaan. Voor iemand die jong zijn vader of moeder verliest, kunnen die patronen bijvoorbeeld zijn:
- Je altijd aanpassen aan de verwachtingen van anderen;
- Moeite hebben met het stellen van grenzen;
- Een gebrek aan zelfvertrouwen;
- Het gevoel hebben altijd alles alleen te moeten doen
- Altijd alles onder controle willen houden;
- Geen hulp kunnen vragen;
- Altijd waakzaam zijn.
Dit zijn slechts enkele voorbeelden van overlevingspatronen die kunnen leiden tot stressklachten en uiteindelijk een burn-out. Verlies van een vader of moeder, kan je dus blijven achtervolgen in je volwassen leven, vooral als je nooit de tijd hebt genomen om het rouwproces volledig door te maken. Ik schreef er een e-book over dat je met deze knop kunt downloaden.
De eerste burn-out golf door niet-genomen rouw
In haar mooie boek, Van burnout naar levenszin, omschrijft Jane Alice Coerts hoe de eerste burn-out golf eind twintigste eeuw kon ontstaan. “De generatie X, geboren tussen 1956 en 1970 … is praktisch ingesteld, zelfredzaam en relativerend, met ouders die jong waren tijdens de wederopbouw. Ze zijn loyaal aan hard weken en de no-nonsensmentaliteit van hun ouders, worden snel volwassen en streven ernaar goed uit de economische crisis te komen. Trouw aan hun ouders en de maatschappelijke context is er weinig ruimte om stil te staan bij persoonlijke verliezen. In een poging hun ouders te ontlasten, dragen ze hún verlies; bijvoorbeeld hun oorlogstrauma’s, verdriet over hun jong overleden ouders, broers, zussen, of kinderen. Het eigen persoonlijke verdriet wordt ondergeschikt aan dat van de ouders en verdwijnt naar de achtergrond. Dit niet nemen van de eigen pijn, de eigen rouw, de opeenstapeling van hun niet verteerde verlieservaringen, heeft uiteindelijk bijgedragen aan de eerste burn-out golf aan het einde van de twintigste eeuw”.
In mijn praktijk kom ik opvallend vaak vrouwen tegen uit generatie X, die al heel lang rondlopen met verlaat verdriet. Na dertig, veertig, vijftig jaar komen zij nog steeds terug bij de niet genomen rouw om hun jong overleden vader of moeder. Ik heb hier ook de titel van mijn e-book op gebaseerd: Verlaat verdriet vergaat niet. Want ook al is het lang geleden, de gevolgen van jong ouderverlies draag je een leven lang mee. Door de aangenomen patronen hebben generatie X’ers die hun vader of moeder jong verloren zijn moeite met het omgaan met verlieservaringen. Ze hebben de neiging ‘sterk te zijn’, ‘door te gaan’ en verdrietige emoties eronder te houden.
Geen plaats voor rouw
De druk om sterk te blijven en door te gaan is er niet alleen voor generatie X. Dezelfde overlevingspatronen die ontstaan na het overlijden van een ouder spelen bij de jongere generaties (millenials en Gen Z). Voor hen wordt de omgang met het vroege verlies van vader of moeder zo mogelijk nog gecompliceerder, omdat zij opgroeien in een wereld waarin ongeluk geen plaats lijkt te hebben. Dirk de Wachter zegt daarover in zijn boek ‘de kunst van het ongelukkig zijn’: “Op Facebook wordt een lastig leven niet gewenst. Successen deel je, maar de tegenslagen kun je beter voor jezelf houden. Alles wat niet gelukkig en geweldig is, is ongewenst en abnormaal. Erger nog: wie minder geluk heeft, wordt daarop afgerekend. Wie niet mee kan in de gelukscarroussel, heeft te weinig wilskracht getoond. En heeft het dus zichzelf te verwijten. “…. Kom dan maar eens aan met een dode vader of moeder. Ook voor deze generaties kan verlaat verdriet dan ook op de loer liggen.
Verlies ‘verwerken’ : Het verdriet aankijken om weer verder te gaan
In het e-book ‘Verlaat verdriet vergaat niet‘ geef ik handvatten die kunnen helpen om de gevolgen van jong ouderverlies te aanvaarden, en een leven te bouwen op de fundamenten van jouw verlies. Het delen van jouw verhaal is een eerste stap, want je bent niet de enige, en het is niet gek dat je nog steeds verdriet hebt om de dood van je vader of moeder, en de gevolgen die het heeft gehad voor de rest van jouw leven. Als je met jouw verlaat verdriet aan de slag gaat, dan kan dat je veel opleveren. Als je dat wilt, ondersteun ik je daar graag bij.
