Het impostersyndroom : een bron van burn-out

“Als iets lukt komt dat niet doordat ik zo goed ben, maar omdat het niet echt moeilijk was en doordat ik geholpen ben door een ander. Ik heb gewoon geluk gehad, dit is niets om trots op te zijn”. Dit soort uitspraken is typisch voor iemand die lijdt aan het impostersyndroom. Het impostersyndroom kan een bron zijn van burn-out en ik kwam het pas weer tegen bij iemand die ik coach. Het impostersyndroom is geen officiële diagnose, maar een set aan kenmerken.
Iemand met het impostersyndroom:

• is onzeker over zijn eigen kunnen en bang niet goed genoeg te zijn
• is bang om door de mand te vallen en als ‘bedrieger’ (imposter) te worden ontmaskerd
• legt successen buiten zichzelf en wijt falen aan zichzelf

Ook hele beroemde en succesvolle mensen, zoals actrice Jodie Foster, hebben last van het impostersyndroom. Jodie Foster kreeg een Oscar voor haar rol in The Accused, maar ze dacht dat het een toevalstreffer was en ze was bang dat ze het beeldje weer moest afstaan: “Ik dacht: ze komen erachter dat ze een fout hebben gemaakt en dat Oscar naar Meryl Streep moest en dan vragen ze hem terug” verklaarde ze in het tv-programma 60 minutes. Meryl Streep die ook niet vrij was van het impostersyndroom zou ook vinden dat ze het beeldje niet verdiend had.
In de meesten van ons schuilt wel een heimelijke bedrieger. Ik zelf herken me in ieder geval wel in een van de typen. Daarover later meer.

Waar komt het impostersyndroom vandaan?

De oorsprong van het impostersyndroom ligt vaak in de jeugd. Iemand krijgt van zijn ouders of verzorgers, meestal onbedoeld, de boodschap mee dat hij niet goed genoeg is. Het kind haalt met veel moeite een zeven voor een toets, en de ouder zegt: “de volgende keer een negen”. Aan de andere kant van het spectrum heb je de zogenaamde ‘wonderkinderen’ die uitblinken in sport, schoolprestaties of muziek. Zij krijgen de boodschap mee “jij kan alles”. Als iets dan niet lukt, zoekt het kind de oorzaak daarvan bij zichzelf, want het kind kon toch alles? Die boodschap had het immers altijd meegekregen.
Ook andere ervaringen uit het verleden, zoals gepest worden, een moeilijke thuissituatie of slechte schoolprestaties door bijvoorbeeld dyslexie kunnen een bron zijn voor het impostersyndroom.

Hoe uit het impostersyndroom zich?

Het impostersyndroom heeft verschillende uitingsvormen. En al die uitingsvormen kunnen ertoe leiden dat iemand burn-out raakt. Je hebt:

• de perfectionist – kenmerkende uitspraak: “Alles wat ik doe moet perfect zijn”
• superwoman/superman – kenmerkende uitspraak: “Ik moet overal in uitblinken”
• het genie/de hoogbegaafde – kenmerkende uitspraak: “Ik moet het de eerste keer al goed doen”
• de onafhankelijke/individualist – kenmerkende uitspraak: “Ik moet het in mijn eentje kunnen”
• de expert – kenmerkende uitspraak: “Ik moet eerst alles weten voordat ik expert ben”

Risico’s

Naast de genoemde burn-out, is ook een bore-out door onderpresteren een risico. De gedachte is hier “Als ik er niet aan begin, kan ik ook niet door de mand vallen”. Iemand laat zijn ambities varen en gaat op veilig spelen. Dit alles lijdt tot twijfel aan zichzelf, een laag zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen.

Hoe kan je met het impostersyndroom omgaan – radio gekkenwerk

De eerste stap is de imposter-gedachten leren herkennen. Dit is de innerlijke criticus die in de bus het stuur heeft overgenomen en die je wat minder serieus mag gaan nemen. Ik gebruik daar de oefening ‘radio gekkenwerk’ voor. Je kan die stem zien als een slecht afgestemde radio: ‘radio gekkenwerk’. Schrijf gedurende een week alles op wat de innerlijke criticus jou toefluistert via ‘radio gekkenwerk’ en merk op hoe los van de realiteit dit stemmetje is. Onderzoek in welke situaties je onzeker bent en waar je bang voor bent. Hoe reëel is deze angst?Ontdek wat je kwaliteiten zijn en vier je successen, ook al is het nog zo’n klein succes.Vergroot je zelfvertrouwen door stappen te zetten en te merken dat je succes hebt. Op die manier ga je meer op jezelf vertrouwen.

Duurzame verandering kost tijd en patronen die je in de afgelopen jaren hebt opgebouwd, verander je niet zomaar. Wees daarin mild naar jezelf. En besef dat het wel degelijk mogelijk is van het impostersyndroom af te komen. Ik ondersteun jou hier graag bij.

En ja, ook ik heb me in het verleden weleens een imposter gevoeld en herken mezelf in vrijwel alle uitingsvormen. Zo heb ik onlangs twee opleidingen afgerond. De ‘expert’ in mij wil nog beter worden in wat ik doe. En daar is natuurlijk niets mis mee. Zolang het me niet tegenhoudt om te doen waar ik al goed in ben en ik lol heb in het vergaren van meer kennis en vaardigheden. Ik wens jou dat ook toe.

PS: In de natuur komen ook bedriegers voor. De stadsreus op de foto is daar een voorbeeld van. Het is een onschuldige zweefvlieg die zich voordoet als een wesp. Hij heeft geen last van het impostersyndroom, maar is gewoon slim bezig.