verlaat verdriet

Hoe kom je van verlaat verdriet af? Een vreemde vraag? Niet als je bedenkt dat mensen, van wie de vader of moeder jong overleden is, soms decennia later nog met de gevolgen daarvan rondlopen. We noemen dat verlaat verdriet door jong ouderverlies. En dat kan later nog een grote impact hebben. Door overlevingspatronen die een kind ontwikkelt na het overlijden van vader of moeder, loopt het als het eenmaal volwassen is tegen allerlei obstakels aan. Hierdoor is het lastig voluit te leven. Eigenlijk staat zo iemand in een soort overleefstand. Het besef wat er dwarszit is er vaak niet. De link met het vroege overlijden van vader of moeder wordt niet gelegd.

Misschien ben jij wel iemand die jong zijn vader of moeder is verloren. En worstel je al langer met een gevoel dat je niet echt kunt plaatsen. Je hebt het misschien aardig voor mekaar. Een goede baan, een leuke partner (of een leuk singlebestaan), een druk sociaal leven, kinderen misschien en een solide dak boven je hoofd. Toch knaagt er wat. Je mist iets, en je kan daar niet zo goed de vinger op leggen. Het zou zomaar kunnen dat je de vroege dood van je vader of moeder nog niet hebt ‘verwerkt’ (een lelijk woord hiervoor, ik heb het liever over ‘geïntegreerd in je leven’). Want die integratie is wat vaak nodig is om na de dood van je vader of moeder weer voluit verder te kunnen. Ik noem dat ‘van overleven naar krachtig leven’.

Diepe emotionele impact

Jong ouderverlies kan een diepe emotionele impact hebben op een kind. Door het overlijden van de figuur die jou zou moeten beschermen en verzorgen kunnen gevoelens van onveiligheid, verlatenheid en angst ontstaan. Ook kan het de ontwikkeling van jouw identiteit verstoren en je zelfvertrouwen aantasten. Naast deze emotionele impact kan jong ouderverlies ook praktische gevolgen hebben gehad. Het kan hebben geleid tot financiële problemen, bijvoorbeeld als de overleden ouder de kostwinner was. Of misschien is er wel een nieuwe partner in het leven van de overgebleven ouder gekomen die jou niet onvoorwaardelijk accepteerde. Door de rouw van jouw overgebleven ouder, was er misschien ook minder aandacht voor jouw behoeften, en kreeg je het gevoel dat je alles zelf op moest knappen. Al deze gevolgen kunnen ervoor zorgen dat je als kind moeite hebt gehad met rouwen. Dit kan leiden tot problemen op latere leeftijd. Je kan tegen een burn-out oplopen, last hebben van angststoornissen of depressie, relatieproblemen en moeite met het aangaan van nieuwe relaties. Je vindt vooral het leven niet zo eenvoudig als anderen dat lijken te vinden, en je hebt het gevoel dat je iets mist.

Erkenning is de eerste stap

Het is belangrijk om te erkennen dat jong ouderverlies een traumatische gebeurtenis was die nog lang door kan werken in jouw leven. Vaak komt die erkenning pas op latere leeftijd, omdat je hebt geleerd om alles alleen op te knappen. De lastige gevoelens die je mogelijk had, hoorden er gewoon bij, en je ging weer door, zoals je dat altijd gedaan hebt. Je leest nu dit artikel, dat is mogelijk een stap in het erkennen van de volle omvang van wat jou overkomen is. Het is niet gemakkelijk om te beseffen dat de vroege dood van je vader of moeder nog steeds impact heeft op jouw huidige leven. Het is immers al zo lang geleden, en het ging toch altijd goed met je. Maar als je beseft dat je nog iets mist, en dat je daar al die tijd misschien naar op zoek bent geweest, kan er ruimte ontstaan voor persoonlijke groei en een krachtig leven.

Wie was je ouder? En wie ben jij?

Wie was je vader of moeder? En wie ben jij? Wie zou je zijn als je vader of moeder niet op jonge leeftijd overleden was? Dit zijn vragen die draaien om identiteit. Door de traumatische ervaring die je hebt meegemaakt is de ontwikkeling van jouw identiteit als het ware omgebogen. Om er maar even een definitie in te gooien: “Identiteit is het beeld dat iemand van zichzelf heeft en het geheel van eigenschappen en kenmerken die hem of haar als persoon uniek maken. Dit beeld vormt zich in de loop van het leven en wordt beïnvloed door de omgeving en de gebeurtenissen die iemand meemaakt.”

Het verlies van een ouder op jeugdige leeftijd kan de identiteitsontwikkeling van een kind op verschillende manieren beïnvloeden. Het kan ervoor zorgen dat het kind zich anders voelt dan zijn of haar leeftijdsgenoten, zich buitengesloten voelt of moeite heeft om zich te identificeren met anderen. Het kan ook leiden tot gevoelens van eenzaamheid, angst en verdriet, die het kind kunnen belemmeren in het ontwikkelen van een gezonde identiteit.

Aandacht voor het verlies

Een ander aspect dat van invloed kan zijn op de identiteitsontwikkeling van een kind dat een ouder heeft verloren, is de manier waarop de overgebleven ouder en de omgeving van het kind omgaan met het verlies. Als er weinig aandacht wordt besteed aan het verlies of als het kind niet de kans krijgt om te rouwen en zijn of haar gevoelens te uiten, kan dit leiden tot problemen in de identiteitsontwikkeling. Het kind kan zich bijvoorbeeld niet goed hechten aan anderen of moeite hebben met het aangaan van relaties.

Wat je ook ziet is dat het verlies van een ouder juist kan leiden tot een sterke innerlijke kracht en veerkracht bij het kind. Het kan bijdragen aan een dieper begrip van het leven en de waarde van relaties en het kan het kind helpen bij het ontwikkelen van een sterke identiteit en persoonlijkheid. Dit kan ertoe leiden dat iemand zich anders voelt dan anderen. Wat ik veel zie is dat mensen die jong een ouder verloren zijn, zoekende zijn naar wie hun ouder was. Door dit te gaan ontdekken, kan ook een beter begrip ontstaan van wie je zelf ten diepste bent. Ik besteed hier in mijn ‘van overleven naar krachtig leven coachtraject’ ook aandacht aan.

Leven naar je kernwaarden

Als de identiteitsontwikkeling verstoord is, kan dit op latere leeftijd problemen opleveren bij het leven naar je eigen kernwaarden. Het kan zijn dat je als kind tijdens het rouwproces bepaalde overlevingsstrategieën hebt ontwikkeld om met het verlies om te gaan, zoals aanpassingsgedrag of het vermijden van confrontaties met emoties. Deze overlevingsstrategieën kunnen op den duur leiden tot het onderdrukken of negeren van gevoelens en behoeften en tot het niet goed kennen van je eigen kernwaarden. En het niet goed in contact staan met je kernwaarden en deze niet leidend laat zijn in belangrijke keuzes, kan leiden tot een gevoel van ontevredenheid, richtingloosheid en disbalans. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in een baan die niet past bij jouw interesses en kwaliteiten, of een relatie die niet past bij jouw waarden en behoeften.

Het is daarom belangrijk om je eigen identiteit en kernwaarden te herontdekken. Het kan helpen om hierover te praten met een coach, die kan helpen bij het integreren van het vroege verlies in jouw leven en het verkennen van jouw identiteit en kernwaarden. Zo kan je stap voor stap leren om meer in contact te staan met jouw kernwaarden, zodat die weer leidend kunnen zijn in belangrijke keuzes en situaties. En dat kan weer bijdragen aan meer balans, richting en voldoening in jouw leven.

Geef jezelf de tijd

Het proces van verwerking en integratie van verlaat verdriet kost tijd en is niet altijd makkelijk. Je loopt hier al langer mee rond, en misschien heb je het gevoel dat je er klaar mee wilt zijn. Het kan soms ook een uitdagende en emotionele reis zijn, maar uiteindelijk leidt het tot persoonlijke groei en veerkracht. Je gaat van overleven naar krachtig leven. Ik ondersteun je daar graag bij in het ‘van overleven naar krachtig leven’ coachtraject. In vijf coachwandelingen in de natuur gaan we op zoek naar wie jouw ouder was, wie jij als kind was en wie je nu bent. Aan de hand van jouw kernwaarden ga je onderzoeken welke veranderingen je in je leven zou willen zien. Je krijgt meer inzicht in jouw patronen. Maar inzicht zonder actie levert nog niets op, dus we besteden ook aandacht aan die dingen die je daadwerkelijk kunt doen om in actie te komen om jouw krachtige leven vorm te geven.

Wil je eerst nog meer lezen over de levenslange invloed van verlaat verdriet, dan kun je ook mijn gratis e-book aanvragen. Dat doe je door dit formulier in te vullen.

Vijf redenen waarom iemand die als kind een ouder verloor zich anders kan voelen (ook als volwassene)

Je anders voelen door het vroege overlijden van je vader of moeder is iets wat ik vaak hoor van mensen die ik spreek over verlaat verdriet. Door het schrijven van mijn e-book over de lange termijn gevolgen van jong ouderverlies), spreek ik de laatste tijd vaak mensen van wie de vader of moeder is overleden toen zij nog kind waren. Een van de dingen die deze mensen me zeggen is dat ze zich vaak ‘anders’ voelen dan anderen. Ze voelen zich vaak buitenstaander in de groep waar ze bij horen (eerst op school, later in hun studie en werk). Ook in intieme relaties kan sprake zijn van zich anders voelen. Daardoor kan een gevoel van interne eenzaamheid ontstaan, waar ze zelf de oorzaak niet van snappen. Waar komt dit gevoel van anders zijn en eenzaamheid toch vandaan ben ik me af gaan vragen. Hier mijn analyse. Ik ben benieuwd wat je ervan herkent in je eigen leven, als je ook jong een ouder bent verloren.

Reden 1: Het verdriet dat je als kind had, paste niet in het leven dat je leidde

Als je als kind je vader of moeder verliest, heb je iets meegemaakt, waar de meeste mensen pas decennia later mee geconfronteerd worden. De dood van je vader of moeder is een levensveranderende gebeurtenis. Als kind ben je op school in een omgeving die gericht is op leren en lol maken. Daar hoort verdriet niet bij, en daarom heb je het verdriet misschien wel weggestopt. Klasgenoten van wie beide ouders nog leven snapten niet dat je verdrietig was. Ze denken dat je verdriet alleen maar kan uiten door te huilen. Maar dat deed je niet, want je wilde niet zielig gevonden worden; je wil erbij horen. Dus ben je je gaan terugtrekken om het verdriet niet te laten zien, of je ging juist de clown uithangen. Beide reacties leiden ertoe dat je van binnen een eenzaamheid bent gaan ervaren die je niet kan duiden. Je hebt je met je gedrag misschien ook wel letterlijk buiten de groep geplaatst, waardoor je de aansluiting met leeftijdgenoten miste. Dit patroon kan zich doorzetten in de volwassenheid, waarbij je je nog steeds vaak anders voelt dan anderen.

Reden 2: Je hebt moeite met oppervlakkigheid

Als je als kind je vader of moeder verliest, ben je vaak ernstiger dan mensen in je omgeving. Je hebt al heel vroeg geleerd wat écht belangrijk is en bent niet snel onder de indruk van in jouw ogen onbelangrijke zaken. Over koetjes en kalfjes praten staat je tegen, en dat zal je dan ook liever vermijden. In de huidige samenleving lijkt het vaak om oppervlakkigheid te draaien en in een omgeving waarin het wel belangrijk wordt gevonden om over het weer of de laatste aflevering van een tv-show te praten, voel je je niet op je gemak. Je voert liever diepgaande gesprekken over de zaken die jou écht interesseren. Op netwerkgelegenheden en feestjes ben je dan ook vaak niet op je best. Maar ook in relaties, kan je het lastig vinden als de ander de diepgang niet met jou wil opzoeken.

Een oorzaak van de moeite met oppervlakkigheid kan zijn dat mensen die op jonge leeftijd een ouder zijn verloren, een stevige basis missen, doordat die op jonge leeftijd is weggevallen. Je bent op zoek naar houvast. Vluchtige gesprekken geven dat houvast niet, en kunnen daardoor onaangenaam als je als kind je vader of moeder verloren bent.

Reden 3: Geen keuzes maken die bij jou passen

Iemand die op jonge leeftijd zijn vader of moeder verliest, heeft niet geleerd om keuzes te maken die echt bij hem of haar passen. Misschien herken je dat ook? Door het vroege overlijden van je ouder, veranderde plots alles om je heen. De overgebleven ouder was minder beschikbaar doordat deze bezig was met het eigen verdriet, en de aandacht voor jou verminderde daardoor. Als gevolg daarvan kreeg je niet de structuur en regels die je als kind nodig had. Je kan daardoor later moeite hebben met zelfdiscipline, maar ook met het maken van keuzes.

Bij het kiezen van een vervolgopleiding, ontbreekt soms de begeleiding van de ouder. Je moest het grotendeels zelf uitzoeken, en was daar nog niet op voorbereid. Daardoor heb je in het verleden misschien keuzes gemaakt, die eigenlijk niet zo goed bij jou passen. Dit kan er weer toe leiden dat je je blijft afvragen of het pad dat je uiteindelijk gekozen hebben, het pad is dat bij jou past. Daarmee kan ook een gevoel van ‘anders zijn’ ontstaan, want iedereen om je heen lijkt wel goed te weten wat ze met hun leven willen.

“hij had het gevoel dat hij nog altijd in het duister tastte; hij had wel een pad gekozen, maar keek steeds achterom, bang dat hij de tekens verkeerd beoordeeld had en misschien toch de andere route had moeten nemen”

J.K. Rowling: Harry Potter : De relieken van de dood (geciteerd uit het verlaat verdriet (ver)werkboek van Titia Liese)

Reden 4: Verantwoordelijkheden op je nemen die niet van jou zijn

Door de vroege dood van je ouder, kan bij jou het gevoel zijn ontstaan dat je de rol of de taken van de overleden ouder op je moet nemen. We noemen dit ook wel plekverwarring (naar het aanbevelenswaardige boek van Alice Coerts: ‘van burn-out naar levenszin’). Van plekverwarring is sprake als het kind taken en verantwoordelijkheden op zich neemt die niet passend zijn bij zijn leeftijd. Het kind doet dat omdat het onbewust onvolkomenheden ziet in het systeem van het gezin van herkomst, waarvan het denkt dat het zijn of haar taak is die onvolkomenheden op te lossen. Later, op andere plekken zoals op het werk, zet dit patroon zich voort. Herkenbaar?

Het verantwoordelijkheidsgevoel, past niet bij de daadwerkelijke verantwoordelijkheden. De werknemer vindt dat hij onvolkomenheden moet oplossen en voelt zich daarbij ook superieur aan collega’s die het er ‘maar bij laten zitten’. Dat leidt tot een gevoel van anders zijn. Uiteindelijk kan dit er ook toe leiden dat te veel hooi op de vork wordt genomen, en dit kan dan weer leiden tot overspanning en uiteindelijk ook burn-out.

Reden 5: Aangetaste geheugenfunctie

Jong ouderverlies doet wat met het geheugen. Ik schreef hier eerder een blog over. Door het trauma dat jong ouderverlies is, is het geheugen bij sommige mensen die in hun jeugd hun vader of moeder verloren aangetast. Dat komt doordat de hersenen bij deze kinderen voortdurend in alarmstand staan. Want dat vreselijke dat toen gebeurde, kan zomaar nog een keer voorvallen. Het gevolg hiervan is dat herinneringen aan de jeugd, maar ook van later, niet gemakkelijk naar boven gehaald kunnen worden. De herinneringen zijn er wel, maar ze zijn zo goed opgeborgen, dat ze niet als vanzelf naar boven komen. Als er in een vriendengroep dan herinneringen worden opgehaald aan hoe het vroeger was, dan kan dat er ook toe leiden dat iemand zich anders voelt, doordat hij of zij dit soort herinneringen helemaal niet heeft.

Voel jij je anders door de vroege dood van je vader of moeder?

Dit zijn wat mij betreft allemaal redenen waarom iemand die jong zijn vader of moeder verloren is, zich op latere leeftijd anders kan voelen. Ik ben benieuwd: herken je hier iets van. Laat het me vooral weten. Dat kan je doen door mij te mailen.

En wil jij in gesprek met mij om te onderzoeken hoe jij bent omgegaan met de gevolgen van het vroege verlies van je vader of moeder? Neem dan contact met me op. Misschien is een wandelcoachtraject wel iets voor jou. In dat traject ga jij onder mijn begeleiding onderzoeken wat de gevolgen zijn geweest van het vroege overlijden van je ouder. Maar vooral ook, hoe je vanaf nu verder wilt met dit gegeven, zodat je weer voluit kunt gaan leven. Want je anders voelen is zo gek nog niet, zolang het je maar niet belemmert om dat te doen waar jij écht van gaat leven.