Heeft jong ouderverlies invloed op de rest van je leven? Die vraag stelde ik op een dag nietsvermoedend aan Google. Toen ik op mijn tiende mijn vader verloor, stond ik er niet bij stil hoe dit mijn verdere leven zou bepalen. Het verlies van mijn vader was een hele verdrietige gebeurtenis, maar pas veel later, toen ik vastliep in een burn-out, begon ik het verband te zien tussen zijn vroege overlijden en mijn eigen struggles. Je vader of moeder verliezen op zo’n jonge leeftijd is iets dat je hele leven doorwerkt. En vaak merk je dat pas veel later.

Ik voelde me altijd anders dan andere kinderen van mijn leeftijd. Ik schaamde me en wilde niet zielig gevonden worden. Veel later, toen ik tegen een burn-out aanliep, merkte ik dat mijn manier van omgaan met het leven, zoals het gebrek aan zorgeloosheid, niet alleen voortkwam uit mijn karakter, maar diep verbonden was met het verlies van mijn vader. Ik vond het leven vaak best lastig, maar ik gooide dat op ‘de aard van het beestje’.

Er ging een wereld voor me open toen ik de website van Titia Liese ontdekte. Zij omschreef precies wat ik altijd had gevoeld. En er was een naam voor: ‘verlaat verdriet’. Titia Liese is een pionier op het gebied van jong ouderverlies, en heeft van verlaat verdriet haar levenswerk gemaakt. Zij legt uit dat, hoewel iedereen het verlies van een vader of moeder anders ervaart, er ook veel overeenkomsten zijn tussen mensen die jong een ouder verliezen. En juist die overeenkomsten maakten dat ik zoveel herkenning voelde toen ik op de website van Titia begon te lezen.

Jong ouderverlies maakt gevoelig voor burn-out

Als je op jonge leeftijd je vader of moeder verliest, wordt vaak onderschat hoe groot de impact daarvan kan zijn. Door de omgeving, maar niet in de laatste plaats door de betrokkene zelf. Als je jong bent als je vader of moeder overlijdt, ben je nog volop bezig met het vormen van je identiteit. Je bent als het ware nog niet ‘af’ om met dit grote verlies om te gaan en dat kan leiden tot het ontwikkelen van bepaalde overlevingspatronen. Deze patronen kunnen, zonder dat je het doorhebt, de basis leggen voor uitdagingen later in het leven, en ze kunnen zelfs tot een burn-out leiden.

Overlevingspatronen bij jong ouderverlies

Titia Liese heeft het over de kenmerkende patronen van verlaat verdriet. Deze patronen zijn bedoeld om met de pijn om te gaan. Voor iemand die jong zijn vader of moeder verliest, kunnen die patronen bijvoorbeeld zijn:

• Je altijd aanpassen aan de verwachtingen van anderen;
• Moeite hebben met het stellen van grenzen;
• Een gebrek aan zelfvertrouwen;
• Het gevoel hebben altijd alles alleen te moeten doen
• Altijd alles onder controle willen houden;
• Geen hulp kunnen vragen;
• Altijd waakzaam zijn.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van overlevingspatronen die kunnen leiden tot stressklachten en uiteindelijk een burn-out. Verlies van een vader of moeder, kan je dus blijven achtervolgen in je volwassen leven, vooral als je nooit de tijd hebt genomen om het rouwproces volledig door te maken. Ik schreef er een e-book over dat je met deze knop kunt downloaden.

Meer lezen over verlaat verdriet, bestel het e-book 'verlaat verdriet vergaat niet'

De eerste burn-out golf door niet-genomen rouw

In haar mooie boek, Van burnout naar levenszin, omschrijft Jane Alice Coerts hoe de eerste burn-out golf eind twintigste eeuw kon ontstaan. “De generatie X, geboren tussen 1956 en 1970 … is praktisch ingesteld, zelfredzaam en relativerend, met ouders die jong waren tijdens de wederopbouw. Ze zijn loyaal aan hard weken en de no-nonsensmentaliteit van hun ouders, worden snel volwassen en streven ernaar goed uit de economische crisis te komen. Trouw aan hun ouders en de maatschappelijke context is er weinig ruimte om stil te staan bij persoonlijke verliezen. In een poging hun ouders te ontlasten, dragen ze hún verlies; bijvoorbeeld hun oorlogstrauma’s, verdriet over hun jong overleden ouders, broers, zussen, of kinderen. Het eigen persoonlijke verdriet wordt ondergeschikt aan dat van de ouders en verdwijnt naar de achtergrond. Dit niet nemen van de eigen pijn, de eigen rouw, de opeenstapeling van hun niet verteerde verlieservaringen, heeft uiteindelijk bijgedragen aan de eerste burn-out golf aan het einde van de twintigste eeuw”.

In mijn praktijk kom ik opvallend vaak vrouwen tegen uit generatie X, die al heel lang rondlopen met verlaat verdriet. Na dertig, veertig, vijftig jaar komen zij nog steeds terug bij de niet genomen rouw om hun jong overleden vader of moeder. Ik heb hier ook de titel van mijn e-book op gebaseerd: Verlaat verdriet vergaat niet. Want ook al is het lang geleden, de gevolgen van jong ouderverlies draag je een leven lang mee. Door de aangenomen patronen hebben generatie X’ers die hun vader of moeder jong verloren zijn moeite met het omgaan met verlieservaringen. Ze hebben de neiging ‘sterk te zijn’, ‘door te gaan’ en verdrietige emoties eronder te houden.

Meer lezen over verlaat verdriet, bestel het e-book 'verlaat verdriet vergaat niet'

Geen plaats voor rouw

De druk om sterk te blijven en door te gaan is er niet alleen voor generatie X. Dezelfde overlevingspatronen die ontstaan na het overlijden van een ouder spelen bij de jongere generaties (millenials en Gen Z). Voor hen wordt de omgang met het vroege verlies van vader of moeder zo mogelijk nog gecompliceerder, omdat zij opgroeien in een wereld waarin ongeluk geen plaats lijkt te hebben. Dirk de Wachter zegt daarover in zijn boek ‘de kunst van het ongelukkig zijn’: “Op Facebook wordt een lastig leven niet gewenst. Successen deel je, maar de tegenslagen kun je beter voor jezelf houden. Alles wat niet gelukkig en geweldig is, is ongewenst en abnormaal. Erger nog: wie minder geluk heeft, wordt daarop afgerekend. Wie niet mee kan in de gelukscarroussel, heeft te weinig wilskracht getoond. En heeft het dus zichzelf te verwijten. “…. Kom dan maar eens aan met een dode vader of moeder. Ook voor deze generaties kan verlaat verdriet dan ook op de loer liggen.

Verlies ‘verwerken’ : Het verdriet aankijken om weer verder te gaan

In het e-book ‘Verlaat verdriet vergaat niet‘ geef ik handvatten die kunnen helpen om de gevolgen van jong ouderverlies te aanvaarden, en een leven te bouwen op de fundamenten van jouw verlies. Het delen van jouw verhaal is een eerste stap, want je bent niet de enige, en het is niet gek dat je nog steeds verdriet hebt om de dood van je vader of moeder, en de gevolgen die het heeft gehad voor de rest van jouw leven. Als je met jouw verlaat verdriet aan de slag gaat, dan kan dat je veel opleveren. Als je dat wilt, ondersteun ik je daar graag bij.

Wandelcoaching bij verlies en burn-out

Ik ben Ada de Vette; oprichter van Agaat coaching en forest bathing.

Op jonge leeftijd verloor ik mijn vader, wat een grote impact op mijn leven had. Lang heb ik mijn verdriet weggestopt, maar rond mijn vijftigste begon ik het echt te voelen. Dit proces, vaak ‘verlaat verdriet’ genoemd, heeft me uiteindelijk sterker gemaakt. Nu begeleid ik anderen die hetzelfde meemaken, zodat ook zij hun eigen pad kunnen kiezen, met een positieve blik op het leven. De natuur speelt hierin een belangrijke rol, en via coaching en forest bathing help ik anderen zich weer te verbinden met zichzelf.

plan een vrijblijvend kennismakingsgesprek om te onderzoeken of coaching bij jou past

De kracht van het delen van je verhaal als je vroeg je vader of moeder verloren bent

Op donderdag 11 juli zond de VPRO de documentaire ‘vroeg verloren’ uit. Een documentaire over de lange termijn gevolgen van de vroege dood van de moeder van ‘hoofdpersoon’ Liesbeth Rasker en de verhalen van vier ervaringsgenoten.

Er is de laatste tijd gelukkig meer belangstelling voor de gevolgen van de vroege dood van vader of moeder (of beiden). Er is namelijk veel onverwerkte rouw onder volwassenen. Rouw die uit de kindertijd stamt, en pas jaren later kan zorgen voor zaken als depressieve gevoelens, eenzaamheid of burn-out. Ervaringsdeskundigen delen hun verhaal, zoals bijvoorbeeld gebeurt in de korte film ‘facking vaderdag’, het debuut van filmmaker Sacha Stouthamer, waarin zij laat zien wat het voor haar betekende om haar vader op jonge leeftijd te verliezen. De film ‘all of us strangers’  (de briljante speelfilm waarin jong ouderverlies een hoordrol speelt) is ook zo’n recent voorbeeld. 

Maar nu dus de documentaire ‘vroeg verloren’ .

Het is een zorgvuldig gemaakte documentaire. De regisseur Tessa Louise Pope volgt Liesbeth Rasker vier jaar lang om deze documentaire te kunnen maken. En Liesbeth gaat in deze tijd de rouw aan die ze nooit ervaren heeft om haar moeder die overleed toen ze nog maar 10 jaar oud was.

Dat is wat ik veel zie bij mensen die jong zijn als ze hun vader of moeder verliezen. Ze gaan door alsof er niets aan de hand is. Een uitspraak van Rasker: 

Mijn moeder is dood, maar dat is oké’

Ik hoor dat vaker, en heb zelf ook lang met dit soort mantra’s geleefd. Het is een afweermechanisme waarmee je de buitenwereld buitensluit, om jezelf te beschermen tegen pijn. Want het is natuurlijk niet oké als je zo vroeg je vader of moeder verliest. Maar door te zeggen dat het oké is, bescherm je jezelf tegen het voelen van deze oude pijn. Op die leeftijd heb je nog geen andere manier om ermee om te gaan, en je gevoel wordt als het ware ‘afgesneden’. Daarom vinden veel mensen die jong een ouder verloren het zo moeilijk om bij hun gevoel te komen.

Twijfel over het delen van je verhaal

Liesbeth Rasker wilde helemaal geen film maken over zichzelf. Ze dacht ” ja jeetje, er zijn zo veel mensen die veel ergere dingen hebben meegemaakt. Het is me na de dood van mijn moeder allemaal alsnog heel goed afgegaan, het leven: ik ben gezond, ik heb een huis, het heeft me nooit aan iets ontbroken. Dus wie ben ik om hier dan een heel zielig verhaal op te gaan hangen? Meid, get over yourself, dat soort dingen heb ik nogal veel tegen mezelf gezegd.’

En toch is deze film er gekomen. En dat is maar goed ook, want veel mensen die vroeg een ouder zijn verloren hebben de neiging om net als Liesbeth hun verhaal te bagatelliseren. Ze hanteren een hiërarchie van ongeluk, en het feit dat ze goed terecht zijn gekomen geeft ze naar hun gevoel geen recht van spreken. “Er zijn toch ergere dingen in de wereld” is een typische uitspraak van iemand die jong een ouder verloor.  En dat terwijl bekend is dat de gevolgen van jong ouderverlies op latere leeftijd heel groot kunnen zijn. Ik schreef een e-book over de levenslange gevolgen van jong ouderverlies

Deel je verhaal met ervaringsgenoten

Sinds dit jaar organiseer ik ‘verlaat verdriet vergaat niet’ wandelingen, waarin mensen die als kind een ouder verloren zijn hun verhaal kunnen delen met ervaringsgenoten. Ik spreek ook liever over ervaringsgenoten dan over lotgenoten, omdat mensen die zo jong iets ernstigs meemaken wel een ervaring delen, maar niet hun lot.

Trauma is namelijk niet wat je overkomen is, maar dat wat deze gebeurtenis met je heeft gedaan. En dat is voor iedereen die vroeg een ouder verliest heel verschillend.

Wat wel overeenkomsten zijn is het zwijgen over de dood, het negeren van negatieve gevoelens, en het gaan vertonen van please gedrag. Ook komen problemen met het aangaan van relaties voor en kan er sprake zijn van bindings- of verlatingsangst.

Veel van deze gevolgen worden nooit gekoppeld aan de vroege dood van een ouder. Voordat de erkenning er is, wordt gedacht dat dat nu eenmaal de aard van het beestje is.

Ik heb zelf ervaren hoe behulpzaam het was mijn verhaal te delen met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt. Ik was opeens niet meer die eenling die het leven lastig vond. Er waren meer mensen zoals ik. Dat is de kracht van het delen van je verhaal met ervaringsgenoten (lotgenotencontact).

 

Coaching bij vroeg verlies

In mijn praktijk coach ik vaak mensen die op jonge leeftijd een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt.
Voor mensen die vroeg een ouder zijn verloren is het traject ‘de kracht van verlaat verdriet’. Hierin staat de kracht van verlaat verdriet centraal. Want dat wat je hebt meegemaakt heeft jou gevormd tot de persoon die je nu bent. Met jouw kwaliteiten en jouw valkuilen. Als je het vroege verlies gaat erkennen, kan het helen beginnen. Ik ondersteun jou daar graag bij. Zodat je net als de hoofdpersoon uit ‘Vroeg verloren’ steeds dichter bij je overleden ouder komt en gaat ontdekken wie jij ten diepste bent. Je gaat meer betekenis ervaren en doordat je de pijn mag voelen zal ook vreugde weer plaats in je leven krijgen.

Ik gun je dat van harte. Wil je meer weten over wat ‘de kracht van verlaat verdriet” traject inhoudt? Klik dan op de button hieronder voor meer informatie.

De kracht van verlaat verdriet

“Ik ben mijn gevoel van richting kwijt. Eigenlijk heb ik nooit geweten wat ik wilde worden. De opleiding social work deed ik, omdat iedereen vond dat ik zo goed kan luisteren. Maar al tijdens de opleiding wist ik dat dit het niet was voor mij. Maar wat dan wel? Ik weet het nu jaren en baantjes later nog steeds niet, en ik ben bang dat ik het nooit zal weten”.

Ik hoor het vaker van mensen die in hun jeugd hun vader of moeder verloren zijn. Er is een bepaalde richtingloosheid in hun leven, ze weten niet hoe ze hieraan kunnen ontsnappen, en dat weegt zwaar op ze. Zo ook bij deze coachee tijdens een wandeling in Schiedam. Ze was haar moeder verloren toen ze nog kind was en had nooit de ruimte gevoeld om stil te staan bij wat ze nu later écht wilde worden. Ze had haar opleiding wel afgemaakt, maar bij haar eerste baan als hulpverlener liep ze bijna tegen een burn-out op. Daarna volgden nog andere banen buiten de hulpverleningssector waar ze na verloop van tijd weer op uitgekeken was. Ze wist nog altijd niet wat ze later wilde worden, en dat later was voor haar gevoel nu toch echt aangebroken, ze had geen gevoel van richting in haar leven, en dat wilde ze vinden. Dat was voor haar de aanleiding om mij in te schakelen voor een coachtraject.

Voor veel jongeren is het lastig om hun studiekeuze te bepalen, daarin zijn mensen die op jonge leeftijd hun vader of moeder verloren niet uniek. Wat wel uniek is, is dat ze hun studiekeuze in veel geval laten bepalen door wat de mensen om hen heen aan kwaliteiten in ze zien, zonder dat die kwaliteiten aansluiten op wat ze nu echt willen. Je kent misschien dit plaatje wel:

Dit is het Ikigai model. Ikigai is een Japans concept dat staat voor datgene waar jij betekenis uit haalt, waar jij je bed voor uitkomt. ‘Iki’ betekent leven, en ‘gai’ waarde of doel. In je ikigai komen vier elementen samen: dat waar je van houdt, dat wat de wereld nodig heeft, dat waarvoor je betaald kunt worden en dat waar je goed in bent. Als je passie, je missie, je beroep en je roeping samenvallen, heb je je ikigai gevonden. Klinkt goed toch? Maar het is nog niet zo eenvoudig je ikigai te vinden. En zeker voor mensen die als kind hun vader of moeder verloren zijn, kan het lastig zijn om richting te vinden. En hier is waarom.

Gevoel van richting kwijt : oorzaken bij jong ouder verlies

Er zijn verschillende oorzaken waardoor mensen van wie de vader of moeder op jonge leeftijd overleden is, het gevoel van richting kwijt zijn in hun leven. Of beter uitgedrukt: geen gevoel van richting hebben gevonden toen ze opgroeiden. Ik noem er hier drie:

1 De enorme emotionele en psychologische impact maakt het vinden van richting lastig

Als een ouder overlijdt, is dat voor een kind heel moeilijk om te bevatten. Van de ene op de andere dag is vader of moeder er niet meer. Zelfs als het afscheid vooraf wordt gegaan door een lang ziekbed, blijft het gemis van de ouder een schok. Een kind is simpelweg niet voorbereid op het omgaan met zo’n groot verdriet. Dat gevoel van gemis zal blijven, als een constante bron van pijn die voor de buitenwereld lastig te begrijpen is. Dit kan het kind het gevoel geven dat ze alleen staan in hun verdriet. Maar ook dat ze alleen staan in de keuzes die ze later moeten maken. Dit kan een barrière worden voor het vermogen om vooruit te gaan en hun weg te vinden. Het kan zich uiten als een onzichtbare emotionele last die het lastig maakt om nieuwe doelen te stellen, een gevoel van richting te ervaren en positieve veranderingen in het leven te omarmen.
En hier komt nog iets bij kijken: het kan ook knap lastig zijn om je identiteit te ontwikkelen. Als kind ben je nog volop bezig om te ontdekken wie je bent en wie je wilt zijn. Je bent nog lang niet ‘af’. In die reis van zelfontdekking speelt een ouder een cruciale rol, iemand die je helpt bij het ontdekken van je passies en talenten. Maar als die ouder er niet meer is, blijft er een lege plek achter. Het perspectief en de inzichten van die ouder ontbreken, en dat kan het moeilijk maken om te begrijpen wat écht belangrijk is en welke richting, zowel persoonlijk als professioneel, bij jou als individu past.

2 Verandering in levensomstandigheden maken onzeker

Jong ouderverlies kan leiden tot ingrijpende veranderingen in de gezinsdynamiek en levensomstandigheden. Kinderen moeten zich aanpassen aan nieuwe rollen, verantwoordelijkheden en soms zelfs een veranderde levensstijl doordat de overgebleven ouder een nieuwe partner krijgt. Dit kan hun gevoel van stabiliteit en veiligheid aantasten. De veilige basis is weg, waarvandaan duidelijke richting in het leven gevonden kan worden. Vergelijk het maar met afzetten op een wiebelige plank naar een onzichtbaar doel in de verte. Zonder die stevige ondergrond om op te staan, lijken elke keuze en elke stap een sprong in het duister te zijn. En daar begin je liever niet aan.
Daarbij komt dat het kind een meester wordt in het zich aanpassen aan de omstandigheden. Het wil niet lastig zijn, want de overlevende ouder heeft het al zo zwaar. Maar daarbij verliest het kind uit het oog wat het zelf wil en fijn vindt. Ze zijn niet gewoon kind meer. Later zal een loopbaan in een richting waar hun talenten liggen, maar niet hun passie of missie dan een aanvaardbare keuze lijken. Maar deze keuze is niet ingegeven door wat echt bij hun past.

3 Verstoring van zelfvertrouwen en doelgerichtheid

Zelfvertrouwen kan een issue zijn bij mensen die op jonge leeftijd een ouder verloren zijn. Door deze traumatische ervaring kan bij hen een gevoel ontstaan dat niets zeker is in het leven. Zo was je vader of moeder er nog en van de ene op de andere dag moet je het zonder hem of haar doen. Het vertrouwen in de wereld en in zichzelf is daardoor aangetast. Ze krijgen ook niet meer de bevestiging en liefde van de ouder die weggevallen is. Daardoor kunnen kinderen zich afvragen of ze het wel wel waard zijn om liefde en succes te ervaren. Deze twijfels kunnen een ernstige invloed hebben op hun vermogen om zelfverzekerd te zijn en doelgerichte beslissingen te nemen. Dit kan leiden tot een voortdurende innerlijke strijd die het lastig maakt om te geloven in de eigen capaciteiten. Daarmee wordt het ook lastig om een duidelijk gevoel van richting en doelgerichtheid te ontwikkelen.

Richting vinden na jong ouderverlies

Het verlies van een ouder in de kinderleeftijd heeft een diepgaande impact. Als je dit hebt meegemaakt, heb je vaak ook een ongelooflijke veerkracht. Je bent groot geworden en hebt obstakels overwonnen die anderen nooit zullen tegenkomen. Daardoor is de kans groot dat jij dieper inzicht hebt in wat anderen beweegt, en kan je met veel compassie kijken naar de wereld om je heen. Je bent vaak op zoek naar betekenis en neemt geen genoegen met oppervlakkigheid. Dat maakt het ook zo waardevol om uiteindelijk de richting die je kwijt bent weer te vinden. Door jouw ikigai te vinden, zal er meer lichtheid in jouw leven zijn en meer levensvreugde.

Voor mensen die in de kindertijd een ouder verloren zijn heb ik een coachtraject ontwikkeld: van overleven naar krachtig leven. Mocht jij op jonge leeftijd je vader of moeder verloren zijn, en spreekt wat je hier gelezen hebt je aan, aarzel dan niet om contact met me op te nemen. Ik luister graag naar je.

En mocht je nog twijfelen of jong ouderverlies bij jou nog voor belemmeringen zorgt: Ik heb een e-book geschreven over de levenslange gevolgen van verlaat verdriet. Je kunt het downloaden door onderstaand formulier in te vullen.